Dışişleri Bakanı Hakan Fidan içinden geçilen İsrail-Filistin çatışması sürecinde İslam dünyasının artık kınama iletilerini bir kenara bırakarak, sorumluluk üstlenmesi gerektiğini vurguluyor. Cuma akşamı TRT’de katıldığı programda da Fidan, İslam ülkelerinin içinde bulunduğu durumu bir “çaresizlik sarmalı” olarak tanımlayarak, “Biz İslam dünyasının gerekli diplomatik platformları kullanması durumunda insanlığı da bu sarmaldan çıkartıcı bir uyarıcı vazifesi oynayabileceğine inanıyoruz” sözünü kullandı.
Dolayısıyla ortada İslam dünyasının vermesi gereken bir imtihan da var.
İsmail Numan Telci
Normalleşme caydırıcılığı zayıflatıyor
Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Lider Yardımcısı Doç. Dr. İsmail Numan Telci’ye bunu sordum. Kuruluş hedeflerinin başında Filistin’deki işgalin durdurulması bulunan İslam İşbirliği Teşkilatı’nın (İİT) faal tahliller üretebilme noktasında en stratejik değerdeki örgütlerden birisi olduğunu söyleyen Telci kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Yıllar içerisinde İslam dünyası ülkeleri ortasındaki iş birliğini artırma maksadı öne çıkan İİT için Filistin problemi öbür gündemlerden birisi olarak kaldı. Bunda İİT’nin başat aktörlerinin pasif tavırları, kendi ortalarındaki sıkıntıları ve global aktörlerle münasebetlerinin boyutu üzere ögeler da tesirli oldu. Münasebetiyle İİT, kınama dışında rastgele bir yaptırım gücü olmayan bir milletlerarası örgütün ötesine geçemedi. 7 Ekim sonrasında İsrail’in Gazze’ye taarruzları karşısında fevkalâde toplanan İİT yeniden kınamanın ötesinde rastgele bir adım atamadı. Evvelki toplantılardan farklı olarak bu defa daha fazla Arap ülkesinin İsrail ile olağanlaşmış olması İİT’nin İsrail karşısındaki mümkün caydırıcı tesirini daha da zayıflatıyor.
Türkiye de bu ortamda en avantajlı bölgesel aktörlerden biri ve eşit iştirak çerçevesinde İİT başta olmak üzere ikili ilgileriyle bu çatışmaya kalıcı bir tahlil aramak için efor sarf ediyor. Bu kapasite bölge ülkeleri nezdindeki tarihî art planı, günümüzde sürdürdüğü insani ve teşebbüsçü dış siyaset yaklaşımının sunduğu barışçıl aktör profili ve çatışmanın ortaya çıkmasından bu yana yürüttüğü ağır diplomasidir. Türkiye bu süreçte Mısır ile birlikte İİT üyeleri ortasındaki en etkin aktörler olarak görülüyor.”
Mısır’ın krizdeki pozisyonu
Cumartesi günü Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi’nin mesken sahipliğinde 35 ülke ve 4 örgüt temsilcisinin iştirakiyle bir Barış Tepesi düzenlendi. Mısır konusundaki uzmanlığı ile tanınan Doç. Dr. Telci’ye daha önceki çatışmalarda üstlendiği arabuluculuk rolü kadar bir kere daha hududu mülteci baskısı altında olan ve insani yardımları ulaştırmaya çalışan Mısır’ın son krizdeki konumunu nasıl değerlendirdiğini de sordum. Telci şunları söyledi:
“Mısır İsrail ile 1978 yılında imzalanan Camp David mukavelesinden bu yana Tel Aviv idaresiyle bağlantılarını olağanlaştırdı ve İsrail-Filistin çatışmasında uzun müddettir arabulucu olarak vazife aldı. Ayrıyeten Gazze’yle sona sahip olması ve tarihî süreçte Filistinlilerin Ürdün’e göç etmesi nedeniyle kaygıya sahip. Hakikaten Mısır, Gazze’den kendisine yönelik bir göç hareketi ihtimalinden rahatsızlık duyuyor. Ekonomik olarak güç periyottan geçen Mısır, böylesi bir göçün ekonomik manada daha zorlayıcı durumlar ortaya çıkarabileceğini düşünüyor. Hasebiyle Mısır için Gazze’deki çatışmaların sona ermesi ve burada istikrarın sağlanması hayati ehemmiyette.
Öte yandan İsrail ile koordineli bir dış siyaset çizgisindeki Mısır’ın Gazze sorununda İsrail ve ABD’nin tasalarını de göz arkası etmesi sıkıntı. Gerçekten Sisi idaresinin en büyük destekçileri ortasındaki bu ülkeler, Kahire’nin İsrail’i sıkıntı durumda bırakacak adımlar atmasından rahatsız olabilirler. Bu nedenle Mısır’ın bir taraftan iç kamuoyundan yükselebilecek reaksiyonları engelleyecek bir taraftan da İsrail ve ABD’nin muhtemel sırt dönmesini engelleyecek bir Filistin siyaseti izlemesi gerekiyor. Bu nedenle Mısır kriz boyunca faal bir diplomasi sergileyerek sorunun en kısa müddette tahlili için gayret sarf ediyor.”
‘Kayda paha ilerleme görülebilir’
7 Ekim’den bu yana Türkiye’nin yürüttüğü çok taraflı diplomasi trafiğinde, Mısır başka bir yer tutuyor. Bakan Fidan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mevkidaşları ile görüşme sıklığı arttı. Sanki kriz iki ülke ortasındaki münasebetlerin olağanlaşma eforunu hızlandırıcı bir tesir de yapabilir mi? Telci bu soruma da şu cevabı verdi:
“Gazze’deki durum Türkiye’nin Mısır’la olağanlaşma sürecini de tesirler nitelikte. İki ülkenin etkin diplomasi sergilemesi ve uyum içerisinde hareket etmesi, Ankara ile Kahire ortasında uzun vakittir görülmeyen bir dış siyaset uzlaşısını ortaya koyuyor. Bu durumun izleyen süreçte de devam etmesi ile bağlarda kayda paha ilerleme görülebilir. Bu noktada Filistin konusundaki ortak görüşün yanı sıra Ankara’nın siyasi, ekonomik ve güvenlik çıkarları bağlamında, Kahire ile güvenlik odaklı iş birliği bahisleri gündeme gelebilir. Bu hususta ABD ve İsrail’e bağımlı olan Mısır, Türkiye ile bu anlamda bir iş birliği içerisine girerek konumunu güçlendirmek isteyebilir. Türkiye ile Mısır ortasındaki olağanlaşma sürecinde son dönüm noktası iki başkanın Ankara ya da Kahire’de yapacakları temasla aşılacaktır. Kelam konusu görüşmenin yakın bir devirde gerçekleşmesi bekleniyor.”
