Prof Dr Barış Erdoğan 1980 lerin dünyası Afrika da yıkıcı kıtlık nükleer savaş tehdidi süratle Tuzla travesti yayılan AIDS salgını yaygın cinsiyet ve ırk ayrımcılığı sıcak savaşlar üzere bugün de tam olarak çözülemeyen problemlerle karşı karşıyaydı Lakin bu global sıkıntılara karşı müzik sanayisi sessiz kalmadı Sanatkarların kamusal Tuzla travestileri duruşları müzik kelamları konserler ve yardım aktiflikleri dünyanın dört bir yanında hem toplumları hem de siyasetçileri harekete geçirdi
We Are The World
Live Aid Canlı Yardım konserleri ve Michael Jackson Travesti Tuzla ın öncülük ettiği We Are The World Biz Dünyayız müziğiyle dünyanın dikkati açlıkla çaba eden Afrika ya çevrildi U2 kümesi ise o periyotta beyazların dışındaki tüm renklilere hiçbir hak tanımayan ırkçı Güney Afrika idaresini Silver and Gold Gümüş ve Altın müziğiyle yeriyordu Madonna toplumsal cinsiyet normlarının hudutlarını zorluyor Katolik Kilisesi ne savaş açıyordu Bütün bunlar olurken alternatif heavy metal müziği ana akıma sokan kümelerden Metallica One Bir müziğiyle savaş aksiliğinin bayraktarlığını üstleniyordu
Bu periyodun öne çıkan bir öteki özelliği ise MTV nin yayın hayatına başlaması ve görüntü kliplerin yükselişi oldu Bu klipler toplumsal iletilerin tüm dünyaya yayılmasına imkan tanıdı İnternetin olmadığı o günlerde Türkiye de gençler TRT nin sunduğu sonlu yabancı müzik programlarıyla bu klipleri izliyor kasetçilerde doldurttukları seçme müziklerle dünya müziğine ulaşmaya çalışıyorlardı Lakin yabancı lisan bilenin son derece hudutlu olduğu o günün Türkiye sinde müziklerle iletilen bu iletilerin ne kadar anlaşıldığı başka bir tartışma hususudur Bugün 1980 li yıllara damgasını vuran birkaç sanatçı ve konser aracılığıyla tanınan müzik sanayisinin devrin toplumsal ve siyasal olaylarına karşı tavrı ve farkındalık yaratma gücünü inceleyeceğiz
Video radyo yıldızını öldürdü
MTV 1981 yılında bir mekik fırlatma imajıyla ve Bayanlar ve baylar rock and roll anonsuyla televizyonculuk dünyasına girdi Manidar formda yayın hayatına Video Killed the Radio Star Video Radyo Yıldızını Öldürdü müziğiyle başlayan MTV müzik sanayisi ve pop kültürüne ihtilal niteliğinde tesir yaptı 1980 lerin başlarında müzik dünyası uzan çalarların kasetlerin ve radyonun hakimiyeti altındaydı Fakat evvel kablolu sonra uydudan 24 saat müzik yayını yapan MTV nin gelişi müziğin yalnızca işitsel bir tecrübe olmadığını birebir vakitte görsel bir şölen haline gelebileceğini de kanıtladı
MTV yayına birinci başladığında yalnızca beyaz sanatkarlara yer vermesi tenkitlere neden oldu Fakat Michael Jackson ın bugünün parasıyla 1 5 milyon dolar bütçeli 14 dakikalık Thriller klibinin yayınlanmasıyla bu algı değişti Ayrıyeten MTV toplumsal iletileri genç izleyicilere ulaştırılma konusunda da kritik bir rol oynadı Madonna nın Like a Prayer Bir Dua Gibi yahut Michael Jackson ın Black or White Siyah ve Beyaz üzere görüntüleri dini özgürlük ve ırkçılık üzere bahisleri ele alarak izleyicilere değerli bildiriler sundu Süratle popülerlik kazanan kanal ABD de ve milletlerarası alanda MTV Europe ve MTV Türkiye üzere bir dizi kardeş kanalı ortaya çıkardı 1980 lerin bu öncü müzik kanalı ilerleyen yıllarda yüzlerce benzerinin doğmasına ilham kaynağı oldu
Egolarınızı kapıda bırakın
Diana Ross Stevie Wonder Bruce Springsteen Bob Dylan Ray Charles ve Tina Turner üzere müziğin dev isimleri Michael Jackson ın davetine kayıtsız kalmayarak bu toplumsal sorumluluk projesinde yer aldı Kayıt için beklenen sanatkarlara yazılı olarak iletmiş davetiyede Egolarınızı kapıda bırakın diye yazılmıştı 1985 in mart ayında 5000 radyo istasyonunda tıpkı anda yayınlanarak piyasaya çıkan müzik yalnızca birkaç gün içerisinde müzik listelerinde tepeye oturdu Lakin asıl kıymetli olan We Are the World un milyonlarca dolarlık gelirinin direkt yardım tertiplerine aktarılmasıydı Müziğin bildirisi netti Birlikte dünyadaki en büyük krizlere bile müdahale edebilir ve olumlu değişiklikler yapabiliriz Fakat Jackson ve arkadaşlarının yaptığı hayırseverlik faaliyetine herkes olumlu da bakmamaktaydı Hayır aktifliklerine ultra lüks arabalarıyla gelen sanatkarların imajlarını parlatmak için bu tip aktiflikleri kullandığı çokça lisana getirildi
Dünya açlığa karşı bir oldu
1980 lerde Afrika bilhassa Etiyopya tarihinin en büyük kıtlığıyla karşı karşıya kalmıştı 1983 ile 1985 yılları ortasında Etiyopya da meydana gelen bu müthiş kıtlık 600 bin kadar insanın hayatını kaybetmesine neden oldu Bu trajediye reaksiyon olarak müzisyenler Bob Geldof ve Midge Ure Afrika daki bu dramatik duruma milletlerarası dikkat çekmek ve yardım toplamak hedefiyle tarihi bir müzik aktifliği düzenlediler Madonna dan Sting e Queen den U2 ya kadar rock ve pop müziğinin en meşhur müzikçileri ve kümelerinin katıldığı bu konserler aktifliğine Live Aid ismi verilmişti
150 ülkeden 1 9 milyar kişi izledi
13 Temmuz 1985 te İngiltere nin Wembyley Stadyumu ve Amerika nın Philadelphia kentinde eş vakitli olarak büyük stadyum konserleri gerçekleştirildi Birebir gün Sovyetler Birliği Kanada Japonya Yugoslavya Avusturya Avustralya ve Batı Almanya üzere başka ülkelerde de teşebbüsten ilham alan konserler düzenlendi Doğu ve Batı Bloku Afrika daki açlığa karşı müzik aracılığıyla bir ortaya gelmesi de dikkat cazipti
Bu dayanışma hareketi televizyon tarihinde rekor izlenme rekoru kırdı Canlı yayını 150 ülkeden 1 9 milyar izleyicinin yani dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 40 ı izledi Sanatkarlar dünya önderlerine milletlerarası topluluğun en savunmasız üyelerine yardım etme davetinde bulundu Bob Geldof un etkileyici konuşması ve sanatkarların duygusal anlar yaşattığı bu konserde izleyenlerin kalpleri de cüzdanları kadar açıldı Konserlerin sonunda toplanan bağış ölçüsünün 125 milyon dolar bugünün parasıyla 340 milyon dolar aştı Bu muazzam ölçü Live Aid in yalnızca bir konser olmadığını birebir vakitte tüm dünyanın ortak bir hedef için birleşebileceğinin ve müziğin değişim yaratma gücüne sahip olduğunun canlı bir örneğiydi Bu inanılmaz aktiflik müziğin gücünü birlikte hareket etmenin değerini ve küresel bir sorun karşısında nasıl kolektif bir yanıt verilebileceğini tüm dünyaya hatırlattı
Onlardan öğrendik
1980 li yıllarda TRT ekranlarından yabancı müzik kliplerini Türk izleyiciyle buluşturan iki kıymetli isim bulunuyordu Sezen Cumhur Önal Müzik Yelpazesi programıyla bilhassa nostaljik modüllere yer veriyordu Önal ın çikolata renkli sanatçı üzere betimlemelerle yaptığı anonslar Türk halkının hala hafızalarındadır Erhan Konuk ise daha dinamik ve yeni kliplere programında yer veriyordu Konuk un Tele Pop Pop Vizyon ve Pop Saati isimleriyle sunduğu müzik programı tam 25 yıl boyunca izleyicisiyle buluştu Bu programlar sayesinde Türk gençleri dünya müzik sahnesini yakından takip etme fırsatı buldu
YARIN Kapitalizmin doruğunda yavuz sıra dışı moda
